ဗုဒၶစီးပြားေရး၊ ဗုဒၶပညာေရးျဖင္႔ တိုးတက္ ေပ်ာ္ရႊင္ေနသည့္ ဘူတန္ႏိုင္ငံ

ရဲျမင့္ေက်ာ္ ။ ။သဘာ၀အလွ ယဥ္ေက်းမွႈဓန
ေတြ ၾကြယ္၀တဲ႔ ဟိမ၀ႏၱာ ဘုရင္႔ႏိုင္ငံေတာ္ ဘူတန္ ကေန မၾကာခင္က က်ေနာ္ ျပန္လာခဲ႔သည္။ ယေန႔အခ်ိန္
တြင္ ဘူတန္ ဘုရင္႔ႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရး လူမွႈေရး ထူးထူး ျခားျခား ေအာင္ျမင္မွႈေတြအေပၚ တစ္ကမၻာလံုး တစ္ေန႔ထက္ တစ္ေန႔ ပိုစိတ္၀င္စားၾက၊ ေမးခြန္းထုတ္ၾက ျဖစ္ေနၾကရသည္။

ဘူတန္ရဲ႕ ခက္ထန္ၾကမ္းတမ္းတဲ႔ ပထ၀ီ ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္က က်န္းမာၾကံခိုင္တဲ႔ လယ္သမားမ်ားနဲ႔ တိရိစာၦန္ ေမြးျမဴသူမ်ား ေပၚထြက္လာေစသည္။ တိဘက္သမိုင္းနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတဲ႔ ဗုဒၶယဥ္ေက်းမွႈကလည္း အခိုင္အမာ အားေကာင္းလ်က္ရွိသည္။
ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ အရြယ္အစားရွိတဲ႔ ႏိုင္ငံမွာ လူဦးေရ ၇၀၀၀၀၀ က က်ဳိးတိုးက်ဲတဲ ေနထိုင္ၾကျပီး၊ နက္ရွဳိင္းတဲ႔
ခ်ဳိင္႔၀ွမ္းေတြထဲမွာ စိုက္ပ်ဳိးေရးလုပ္ကိုင္ၾက၊ ေတာင္ကုန္းျမင္႔ျမင္႔ေတြေပၚ တိရိစာၦန္ေတြ ေမြးျမဴၾကသည္။
ခ်ဳိင္႔၀ွမ္းတစ္ခုခ်င္းစီကို ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းေတြ ျမိဳ႕ရိုးခံတပ္ၾကီး ေတြနဲ႔၀ိုင္းပတ္ထားျပီး၊ အေဆာက္အဦအားလံုးက
ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာရဲ႕ ဆန္းျပားၾကယ္၀တဲ႔ အႏုပညာ ပိသုကာလက္ရာမ်ားကို အထင္းသားေဖာ္ျပေနသည္။

အရင္က ဘူတန္ႏိုင္ငံရဲ႕ စိုက္ပ်ဳိးေရး အေျခခံ စီးပြားေရး၊ ကုန္သြယ္မွႈမရွိတဲ႔ မိမိဖာသာဖူလံုေရးစနစ္နဲ႔ ဘာသာေရး လူေနမွႈဘ၀တို႔က ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အထီးက်န္မွႈနဲ႔ ဆင္းရဲမြဲေတမွႈကို ျဖစ္ေစခဲ႔သည္။ သို႔ေသာ္ ေနာက္ပိုင္း ဘုရင္အဆက္ဆက္က လမ္းတံတား၊ လွ်ပ္စစ္၊ က်န္းမာေရးေစာင္႔ေရွာက္မွႈ၊ ပညာေရး၊ နည္းပညာ ဖြံျဖိဳးမွႈႏွင္႔ ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ေရး (အထူးသျဖင္႔ အိႏၵိယႏွင္႔)၊ ဒီမိုကေရစီ စတာေတြအတြက္ တိုင္းျပည္ကို စတင္ လမ္းဖြင္႔ေပးခဲ႔ၾကသည္။ မယံုၾကည္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ အံအားသင္႔စရာက ေမာ္ဒန္ႏိုက္ေဇးရွင္း အေျပာင္းအလဲအတြက္ ဘူတန္ေတြရဲ႕ ခ်ည္းကပ္နည္းက ဗုဒၶ အသိပညာနဲ႔ အက်င္႔ကို အေျခခံျပီး တိုးတက္ေအာင္ လုပ္ယူျခင္းပင္။

ဘူတန္တြင္ တိုင္းျပည္တိုးတက္မွႈအတြက္ စိန္ေခၚခ်က္က စုစုေပါင္း အမ်ဳိးသား ထုတ္ကုန္ (gross national product-GNP) ျမင္႔တက္ေရး မဟုတ္ဘဲ၊ စုစုေပါင္း အမ်ဳိးသား ေပ်ာ္ရႊင္မွႈ (gross national hapiness-GNH) တြင္ အေျခတည္ထားသည္။ က်ေနာ္ ဘူတန္ကို သြားခဲ႔ျခင္းကလည္း GNP ကို ဘူတန္ေတြ ဘယ္လို အသံုးျပဳေနသလဲဆိုတာ နားလည္ခ်င္လို႔ ျဖစ္သည္။ စီးပြားေရးပညာအရ GNH အတြက္ ေဖာ္ျမဴလာႏွင္႔ သီအိုရီရယ္လို႔ေတာ႔ ရွိမထားေသး။ အဲဒီ စိန္ေခၚခ်က္အတြက္ ဘူတန္တို႔က နက္နဲသိမ္႔ေမြ႔တဲ႔ အစဥ္အလာ ဗုဒၶ အသိပညာမွ ႏွႈိက္ယူရင္း၊ အေရးပါလြန္းသည့္ အမ်ဳိးသား တိုးတက္မွႈႏွင္႔ တည္ျငိမ္ေအးေဆးမွႈကို ရယူထားႏိုင္သည္။ ဒီအခ်က္က အျခားႏိုင္ငံမ်ားအားလံုးအတြက္ အားက်ေလာက္တဲ႔ ေစ႔ေဆာ္ တိုက္တြန္းမွႈ ျဖစ္လာေနသည္။

တကယ္ေတာ႔ ဘူတန္ရဲ႕ GNH လုပ္ငန္းပိုင္းတြင္ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ ျဖည့္ဆည္းမွႈက အဓိကျဖစ္သည္။ က်န္းမာေရးေစာင္႔ေရွာက္မွႈ တိုးတက္လာေစေရး၊ မိခင္ႏွင္႔ ကေလး ေသဆံုးမွႈႏွႈန္း ေလ်ာ႔က်ေရး၊ အထက္တန္းဆင္႔အထိ အခမဲ႔ ပညာေရး၊ လွ်ပ္စစ္မီး ေသာက္သံုးေရ ပတ္၀န္းက်င္သန္႔ရွင္းမွႈႏွင္႔ ေဆးရံု စသည့္ အေျခခံအေဆာက္အအံုမ်ား ေကာင္းမြန္ေစေရးတို႔ ပါ၀င္သည္။ ဘူတန္လို ၀င္ေငြအဆင္႔နိမ္႔ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံတြင္ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္မ်ားအေပၚ ထိထိေရာက္ေရာက္ ပစ္မွတ္ထား လုပ္ေဆာင္ျခင္းမွာ အမ်ားၾကီး အဓိပၸါယ္ရိွသည္။ တိုင္းျပည္ဘတ္ဂ်က္ကို မလိုအပ္တာေတြမွာ မသံုး။

ဟုတ္သည္။ GNH အဓိပၸါယ္က ဆင္းရဲသားမ်ား တိုးတက္လာေစေရး ဆိုတာထက္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔ ေလးနက္သည္။ ဘူတန္က စီးပြားေရးတိုးတက္မွႈႏွင္႔ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ စဥ္ဆက္မျပတ္ထိန္းသိမ္းဖို႔ကို ေပါင္းစပ္ဖို႔ ၾကိဳးစားသည္။ တိုင္းျပည္တနံတလ်ားရွိ က်ယ္ေျပာေသာ သစ္ေတာမ်ားႏွင္႔ ဇီ၀မ်ဳိးစိတ္မ်ား ကာကြယ္ဖို႔ အင္တိုက္အားတိုက္ ၾကိဳးပမ္းၾကသည္။ တန္းတူညီမွ်ေရးႏွင္႔ ရိုးရာယဥ္ေက်းမွႈအေမြမ်ားကို ထိန္းသိမ္းၾကသည္။ ျမိဳ႕ျပထြန္းကားမွႈ၊ သတင္းနည္းပညာထြန္းကားမွႈစတဲ႔ အလ်င္အျမန္ေျပာင္းလဲမွႈ ေခတ္ေအာက္တြင္ တစ္ဦးခ်င္း စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ တည္ျငိမ္ဖို႔ အေလးေပး ေဆာက္တည္ထားၾကသည္။

အိႏၵိယႏိုင္ငံ ေဒလီျမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ႔ ၂၀၁၀ ‘စဥ္ဆက္မျပတ္ဖြံျဖိဳးေရး’ (Sustainable Development) ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းတြင္ ဘူတန္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ ဂ်စ္ဂ္မီ သင္းေလး ရဲ႕ အားလံုးကို ဖမ္းစားထားတဲ႔ မိန္းခြန္းၾကားရျပီးေနာက္၊ စိတ္၀င္စားလြန္းလို႔ က်ေနာ္ ဘူတန္ႏိုင္ငံကို ေရာက္သြားျခင္း ျဖစ္သည္။ သင္းေလးက အစည္းအေ၀းတြင္ အေရးၾကီးတဲ႔ အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ကို ေထာက္ျပသည္။

ပထမအခ်က္က အိႏၵိယတိုက္တြင္ ေျမယာဆံုးရွႈံုးမွႈမ်ားႏွင္႔ ဂလက္ဆီမ်ား ေပ်ာ္က်မွႈအပါ၀င္ သဘာပတ္၀န္းက်င္ ပ်က္ဆီးမွႈမ်ားအေၾကာင္း။ ဒုတိယအခ်က္က တစ္ဦးခ်င္းတန္ဖိုးႏွင္႔ ေပ်ာ္ရႊင္မွႈ အဓိပၸါယ္ ဖြင္႔ဆိုခ်က္တို႔ကို ေျပာသြားသည္။ သင္းေလးက ရိုးရွင္းစြာ တင္ျပသည္။ က်ေနာ္တို႔ တစ္ဦးခ်င္းစီမွာ အတိုင္းအတာမဲ႔ တန္ဖိုးရွိသေလာက္ အထိအဆတ္လြယ္တဲ႔ သတၱ၀ါမ်ား ျဖစ္တဲ႔အေၾကာင္း။ တစ္ခါသံုး အစားအစာမ်ား၊ တီဗြီ ေၾကာ္ျငာမ်ား၊ ဇိမ္ခံကားမ်ား၊ သံုးစြဲစရာ နည္းပညာအသစ္မ်ား၊ ေနာက္ဆံုးေပၚ ဖက္ရွင္ဒီဇိုင္းမ်ားေတြကို စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အလိုလိုက္ျပီး အထိန္းအကြပ္မဲ႔ မသံုးသင္႔တဲ႔ အေၾကာင္း။

ကမၻာ႔အဆင္းရဲဆံုး ႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ ဖက္ရွင္ဒီဇိုင္းအသစ္နဲ႔ ေနာက္ဆံုးေပၚ ပစၥည္းေတြက အေရးမၾကီး ေသာ္လည္း၊ ႏိုင္ငံသားမ်ားအတြက္ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္မွႈက စိန္ေခၚခ်က္ျဖစ္လာေနသည္။ ေနက္ဆံုးေပၚပင္ အသစ္အသစ္ေတြေနာက္ လိုက္ျခင္းက ေပ်ာ္ရႊင္ေက်မနပ္မွႈ တကယ္ေပးႏိုင္မည္မဟုတ္။ တိုင္းျပည္တိုင္းရွိ အစိုးရတိုင္းက လူတိုင္းရဲ႕ ေကာင္းက်ဳိးခ်မ္းသာအတြက္ အခ်ိန္မွီမက အေရးေပၚ ေဆာင္ရြက္သင္႔ေၾကာင္း ဘူတန္၀န္ၾကီးခ်ဳပ္က ေျပာဆိုခဲ႔သည္။

အခုလည္း လူတိုင္း သိေလာက္ပါျပီ။ အေမရိကန္စတိုင္ တရားလြန္ စားသံုးမွႈ၀ါဒ (hyper-comsumerism) က လူမွႈေရး မတည္ျငိမ္မွႈကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ရန္လိုမွႈ၊ အတၱေလာဘၾကီးမွႈ၊ အထီးက်န္မွႈ၊ အားအင္ကုန္ခန္းတဲ႔အထိ အလုပ္လုပ္ကိုင္မွႈ၊ ေငြမွလြဲျပီး ဘယ္အရာကိုမွ တန္ဖိုးမထားႏိုင္မွႈေတြဆီ ဦးတည္လာေစသည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို လႊတ္အထင္ၾကီးေနသူမ်ားအဖို႔ ယေန႔ အေမရိကန္ေတြ ဘယ္လို ျပႆနာေတြရင္ဆိုင္ ေနထိုင္ေနၾကရသလဲဆိုတာ သတိထားၾကဖို႔လိုသည္။ မရပ္မနား ထိုးစစ္ဆင္ေနသည့္ ေၾကာ္ျငာမ်ားေအာက္တြင္ လူထုအဖို႔ လူးလူးလိမ္႔လိမ္႔။ ကမၻာ႔ ဆင္းရဲသူ ဆင္းရဲသားမ်ားအတြက္ တစ္ေဒၚလာ ေပးကမ္းစြန္႔ၾကဲဖို႔ တြန္႔တိုတတ္ေပမယ္႔၊ သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ျဖဳန္းတီးေၾကာ္ျငာျပီး လူတိုင္းဆီက ႏွႈိက္ယူဖို႔ ကုမၸဏီၾကီးမ်ားအတြက္ ၀န္မေလးလွ။

ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေကာင္းက်ဳိးခ်မ္းသာႏွင္႔အတူ လူသားက်န္းမာေရး၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိ္န္းသိမ္းေရး၊ ယဥ္ေက်းမွႈ ေပ်ာက္ပ်က္မသြားေရး၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ရင္႔က်က္မွႈရွိေရးတို႔ အတူေပါင္းစပ္ထားမယ္႔ ‘စဥ္ဆက္မျပတ္ ေပ်ာ္ရႊင္မွႈ’ စနစ္တစ္ခုကို အားလံုးအတြက္ ဘယ္လို ထုတ္လုပ္ၾကမလဲ။

ဘူတန္မွာေတာ႔ သူနည္းနဲ႔သူ တစ္ႏိုင္ငံလံုး ေပ်ာ္ရႊင္ခ်မ္းသာဖို႔ အေတာ္ ခရီးေရာက္ေနသည္။ ျမစ္ကိုျဖစ္ျပီး ေရအားလွ်ပ္စစ္ အိႏၵိယကို ေရာင္းခ်ျခင္းျဖင္႔ ႏိုင္ငံျခားေငြ ပံုမွန္ရရွိျပီး ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ေတြကို ပံုမွန္ ျဖည့္ဆည္းသြားသည္။ တိုးတက္မွႈ အသီးအပြင္႔ကို ျမိဳ႕ျပေက်းလက္ ေဒသစံု အလႊာစံု ခံစားရေအာင္ အစိုးရက စီမံသည္။ သို႔ႏွင္႔တိုင္ ဘူတန္အတြက္ စြန္႔စားရခ်က္ေတြ ရွိေနဦးမည္။ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ ရာသီဥတု အေျပာင္းအလဲေတြက ဘူတန္ရဲ႕ စီးပြားေရးႏွင္႔ ေဂဟေဗဒကို ျခိမ္းေျခာက္လာႏိုင္သည္။ ေရရွည္တြင္ GNH က တိုင္းျပည္တြင္ က်ေရာက္လာမည့္ မျမင္ႏိုင္တဲ႔ ေဘးဆိိုး ကပ္ဆိုးေတြကို ေက်ာ္လႊားႏိုင္မည္လား။

ဘူတန္ႏိုင္ငံ ဆက္လက္ ေအာင္ျမင္ဖို႔အတြက္ ေသာ႔ခ်က္က လက္ရွိ GNH ကို ေက်နပ္ေရာင္႔ရဲမေနဘဲ ေရရွည္ခံျပီး က်န္ႏိုင္ငံမ်ားအားလံုးအတြက္ စံျပေမာ္ဒယ္တစ္ခုျဖစ္ဖို႔ ၾကိဳးစားဖို႔ပင္။ ဘူတန္ရဲ႕ ဗုဒၶဘာသာ အသိပညာအရ ေပ်ာ္ရႊင္မွႈဆိုသည္မွာ ကုန္ပစၥည္းမ်ား ၀န္ေဆာင္မွႈလုပ္ငန္းမ်ားႏွင္႔ သိပ္မဆိုင္။ တစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ အတြင္းစိတ္ သန္႔စင္ေအးခ်မ္းဖို႔၊ အျခားသူမ်ားအေပၚ အၾကင္နာ ေမတၱာပြား ေစာင္႔ေရွာက္ႏိုင္ဖို႔ပင္။

ဘူတန္ႏိုင္ငံသည္ သူ႔ခရီးရွည္ကို ဆက္လက္ခ်ီတက္ေနသည္။ က်န္ကမၻာ႔ႏိုင္ငံမ်ားလည္း ဘူတန္ကေန သင္ခန္းစာယူစရာေတြ ရွိေနပါလိမ္႔မည္။

ရည္ညႊန္း Growth in a Buddhist Economy by Jeffery D. Sachs

(ေဒါက္တာ Jeffery D.Sachs မွာ ကိုလံဘီယာ တကၠသိုလ္မွ စီးပြားေရး ပါေမာကၡ ျဖစ္ျပီး၊ ကုလသမၼဂေထာင္စုႏွစ္ပန္းတိုင္မ်ားအတြက္ အၾကံေပး ဒါရိုက္တာျဖစ္သည္။)

ရဲျမင့္ေက်ာ္ ဘာသာျပန္ဆိုသည္